De worsteling
ik worstel
met Hulk Hogan
vermomd als twijfel
ik druk mijn snor
WTF doe ik hier, denk ik
en adem gefocust door
ik kickboks
met Badr Hari
vermomd als hebzucht
ik verlang naar bier
pareer de drang
en tel tot vier
ik vecht
met Conor McGregor
vermomd als rusteloosheid
ik sta compleet aan
omarm mezelf
en blijf even stilstaan
ik boks
met Mick Tyson
vermomd als aversie
ik krijg een klap in mijn gezicht
kijk de pijn recht in de ogen
en zie het licht
ik stoei
met Tong Po
vermomd als traagheid
ik beweeg alsof de tijd niet vergaat
ik praat in op mezelf
transformeer de haat
ik wandel
met Thich Nhat Hahn
vermomd als gelijkmoedigheid
ik voel me leeg en heel
iedere stap is vrede
het is stil
–Vanmiddag was echt een hel en een worsteling. Het begon al tijdens de loopmeditatie dat ik een onbestemd, somber gevoel had. Gedachtes gingen naar bier drinken en wegvluchten. Ik probeerde te voelen en te zeggen: het is ok. Tijdens de zitmeditatie was het helemaal een hel. Voelde echt zoveel weerstand en onrust, alsof mijn lijf van binnenuit brandde en mijn gedachten door een duivelse kracht werden bestuurd.–
Vorige week was ik op vipassana-retraite. Bovenste alinea schreef ik na het middagprogramma op de laatste dag. Het was een hel, maar gelukkig was er licht aan het eind van de tunnel.
‘Vipassana is the art of living. Not the art of escaping.’ – S. N. Goenka
Wat is vipassana?
Vipassana wordt ook wel Inzichtmeditatie genoemd. Het is gebaseerd op de eeuwenoude training van het vergroten en ontwikkelen van bewustzijn en inzicht. Tegenwoordig is mindfulness-meditatie een afgeleide daarvan, die meer is aangepast aan de Westerse samenleving. Vipassana is één van India’s oudste technieken van meditatie. Het is de beoefening om de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn. Het is de vorm die de Boeddha gebruikte om verlichting te bereiken en vervolgens aan anderen onderwees.
‘The only conversion involved in Vipassana is from misery to happiness, from bondage to liberation.’ – S. N. Goenka
Een mentale detox
Ik ga een retraite eigenlijk nooit in met een doel. Als er al een doel is, dan is het de stilte vinden in mezelf. Die stilte is naar mijn mening dé poort naar mezelf. Maar de stilte is in eerste instantie ook een poort voor gruwelijk veel ongemak. In het dagelijks leven pak ik ook wel mijn momenten van stilte door even te mediteren of naar het strand te gaan, maar een hele dag stil is in het begin een behoorlijk shock. Deze retraite ook. Alles van de afgelopen maanden kwam in mijn hoofd voorbij: werk, vriendschappen, mijn relatie, de kinderen, hobby’s, verlangens, frustraties, enzovoort. Maar ook het verleden: mijn basisschool, een SO op de middelbare school, mijn moeder en vader, alle liefde en alle shit. ‘Vipassana noemen ze ook wel een proces van purifying’, zei Henk, onze meditatieleraar tijdens de retraite. ‘Een mentale detox.’
‘Vipassana meditation is an ongoing creative purification process. Observation of the moment-to-moment experience cleanses the mental layers, one after another.’ – Amit Ray
Gehechtheid aan bier transformeren
Als ik toch een doel zou mogen kiezen, dan zou ik graag mijn gehechtheid aan bier drinken transformeren. Al sinds dat ik in 2010 aanraking kwam met Boeddhisme, is het een punt waar ik af en aan bij stil sta. Ik stopte 3 jaar terug al eens bijna een jaar, maar tijdens corona pakte ik het bierdrinken weer op. Vaak geniet ik van een biertje, maar steeds vaker voelt het ook alsof het niet meer bij me past. Als ik op de laatste dag van de retraite na de lunch begin aan de middagsessie, schieten opeens allerlei beelden door mijn hoofd van mezelf aan het bier. Het maakt me verdrietig, voel enorm veel weerstand ineens. Het staat zo lijnrecht tegenover wat ik hier aan het doen ben, en dan niet natuurlijk één biertje drinken, maar wel het bingedrinken waar ik goed in ben. De beelden blijven terug komen, tezamen met de zin om ook te drinken. Het is vluchtgedrag, ik weet het, maar het gevoel neemt me volledig te grazen.
‘The mind spends most of the time lost in fantasies and illusions, reliving pleasant or unpleasant experiences and anticipating the future with eagerness or fear. While lost in such cravings or aversions, we are unaware of what is happening now, what we are doing now.’ – S. N. Goenka
What the fuck doe ik hier?
Ik voel me totaal onrustig, heel somber, heel eng, heb ook hele negatieve gedachten. Geen zin om naar huis te gaan. Hoe moet dat nou? Enzovoort. Ik ga weer lopen. Op een stukje van 3 meter doe ik mijn loopmeditatie, heen en weer, het is eerder ijsberen wat ik doe. Het gevoel blijft, en verergert zelfs. Ik word ontzettend moe van mijn innerlijke stem. Dan weer ben ik onbewust heel kritisch, dan weer probeer ik bewust op mezelf inpraten, dat het goedkomt. Ik omhels mezelf. De volgende zitmeditatie is helemaal een kwelling. Begin te twijfelen aan mezelf, aan de beoefening, aan alles. What the fuck doe ik hier?
‘Het doel van Vipassana meditatie is om bewustzijn en gelijkmoedigheid te ontwikkelen van zowel positieve als negatieve gewaarwordingen. Daarvan wordt gezegd dat het iemands geconditioneerde gehechtheid aan positieve sensaties, en aversie ten opzichte van negatieve sensaties, kan opheffen. Er wordt gezegd dat mediterenden door volhardend en ijverig op deze manier te oefenen, kunnen evolueren naar een staat van niet-aflatende gelijkmoedigheid, en uiteindelijk van bevrijding.’ – GerJan Schoenmaker (meditatieleraar)
Het lijkt wel een wonder
Terug naar mijn ademhaling, en maar weer voelen, en weer afdwalen. Weer gedachten over stoppen met drinken, het niet kunnen. Een slechte vader zijn. Bizar. Letterlijk en figuurlijk een knoop in mijn buik. Vervolgens weer onbewust kwaad op mezelf. Mezelf weer aaien. Erkennen dat ik me kut voel, het mag er zijn, voelen. Het is echt een gedoe. Vervolgens ook nog enorm pijn in mijn knieën en billen van het zitten. Ik raak ook geïrriteerd door die kutregen de hele tijd. Dit werkt niet in de winter, denk ik. De minuten kruipen voorbij. Ondanks de worsteling ben ik vastbesloten te blijven oefenen, er rest deze minddag nog een laatste loopmeditatie. Ik pak mezelf in met mijn sjaal en een deken, en omhels mezelf. Ik begin te schuifelen, elke stap op een ademhaling. Stap voor stap, stap voor stap. En dan ineens, vervaagt al mijn frustratie. Ik voel me licht, denk aan niets, en loop. Het lijkt wel een wonder.
De vijf hindernissen, zoals geformuleerd in het Boeddhisme, kunnen sterke krachten zijn en treden bij iedereen op. Zowel tijdens het meditatieproces als in het dagelijks leven. De vijf hindernissen zijn: zintuiglijk verlangen of hebzucht, afkeer, sufheid of traagheid, rusteloosheid of gepieker. – https://meditatieinstituut.nl/boeddhisme/de-vijf-hindernissen-bij-meditatie/
Keihard werken
‘Tijdens een Vipassana-retraite loopt iedereen tegen ongemak aan, ook wel de vijf hindernissen genoemd. ‘Wat kun je hier nou tegen doen?’, zegt Henk als hij die avond een lezing geeft. Ik ben nog onder de indruk van het wonder dat geschiedde vanmiddag, maar luister aandachtig. ‘Je ontmoet er eentje of misschien wel allemaal, die kans is groter,’ vervolgt hij. ‘De oefening is om ze zo goed als het gaat te onderzoeken en te erkennen. Keer op keer het ongemak in de ogen kijken, hoe heftig ook, en er mindfulness of aandacht aan te geven. De Boeddha zei dat alles vergankelijk is en dat het ongemak kan transformeren naar gelijkmoedigheid.’ Ineens word ik geraakt door de woorden van Henk. Natuurlijk werkt het om aandacht te geven. Wat ik ervaarde vanmiddag hoorde zo, door mijn toewijding ontstond er ruimte. Ik voel enorm veel vertrouwen en dankbaarheid, voor mijn proces. Ineens waren er geen zorgen, geen pijn in mijn lijf, geen knoop meer in mijn buik. Ineens was er aandacht en compassie, stilte. Of ineens? Ik heb er keihard voor gewerkt!
‘Work diligently. Diligently. Work patiently and persistently. Patiently and persistently. And you’re bound to be successful. Bound to be successful.’ – S. N. Goenka