‘Rustig aan vandaag, je bent op retraite’, zegt Bart (van Melik, Boeddhistisch leraar) na de geleide ochtendmeditatie.
Ik ben op een insight dialogue retraite in Cadzand. Het is begin juli 2022. Ik adem nog een keertje wat dieper in, rek me uit, sta op van mijn kussentje en slof langzaam de meditatiezaal uit. Eenmaal buiten plof ik in een stoel langs de waterkant van een slootje. Voor me zie ik een weiland en in de verte een weelderig bos. Links van me de ondergaande zon, een oranje-gele gloedgolf die het wolkendek verft. Ik hoor een groep ganzen aankomen, ze vliegen in m’n blikveld, vanuit de verte steeds dichterbij. Ik word er fucking blij van. Het is alsof ik in een bioscoop zit, de cinema van het leven. Het moment duurt chronologisch in tijd gezien misschien een minuut of twee, in het moment voelt het tijdloos. Zo zit ik nog een aantal uur aan de waterkant te knetteren.
‘The word enlightenment conjures up the idea of some superhuman accomplishment, and the ego likes to keep it that way, but it is simply your natural state of felt oneness with Being.’ – Eckhart Tolle
Alles van een afstandje bekijken
Retraites zijn heel belangrijk geworden in mijn leven. Ik ervaar tijdens retraites namelijk een staat van zijn die ik niet ken uit het dagelijks leven. Wat je leest over mindfulness, dat je van een afstand kijkt naar je gedachten en gevoelens, is iets dat ik in het dagelijks leven maar weinig ervaar. Ik laat me dikwijls meeslepen door mijn gedachten en patronen, terwijl ik op retraites vaak wel een plek kan vinden in mezelf van waar ik alles van een afstandje bekijk. Vanuit een luie bioscoopstoel met een grote bak popcorn bekijk ik mijn binnenwereld en de buitenwereld, compleet aanwezig, alsof de tijd niet bestaat.
‘People will do anything, no matter how absurd, in order to avoid facing their own souls. One does not become enlightened by imagining figures of light, but by making the darkness conscious.’- Carl Jung
Chronos en Kairos
Volgens de oude Grieken heb je twee manieren van tijd. Je hebt de chronologische tijd, dat gaat over minuten en uren. Die tijd bepaalt dat je op tijd moet zijn bij je werk, bij de tandarts of op school. Die tijd geeft ons stress. Want we hebben nooit tijd genoeg. De andere tijd, is de tijdsbeleving. Misschien wel tijdloosheid. Dat zegt dat tijd niet bestaat en alleen DIT moment bestaat. Precies waar mindfulness over gaat, en precies dat stukje wat ik zelf met name op retraites ervaar.
‘De oude Grieken kenden de goden Chronos en Kairos. Waar Chronos staat voor continuïteit, betekent Kairos juist een tijdelijke onderbreking daarvan. Tijdens dat interval vergeten we als het ware de kloktijd en komen we in een andere tijdervaring terecht, die onverwachte inzichten voor ons in petto heeft. We worden niet langer opgejaagd door Chronos, maar er opent zich een dimensie van tijd die niet alleen weldadiger, want voller en ruimer aanvoelt, maar ons ook nieuwe mogelijkheden voor ogen tovert’ – filosofie.nl.
Verliefd op alles en iedereen
De eerste keer ooit dat ik op retraite ging was in Leeds. Het was een retraite van goeroe Vernon Frost. In een hotel in het noorden van Engeland werd ik een weekend lang binnenstebuiten gekeerd met allerlei meditaties en oefeningen. Aan het eind van het weekend voelde ik me verliefd op alles en iedereen. Ik zweefde, zogenoemd, in het NU. Tot dat moment wist ik niet dat je je zo vrij kon voelen, zonder chemische substanties. Sindsdien ga ik minimaal twee keer per jaar op retraite. Vind ik dat verliefde gevoel niet, dat momentum, dan raak ik wel geïnspireerd of heel ik iets van mijn verleden of zo. Het is altijd goed.
‘Last year I did a tour and visited 15 cities. People, stewardesses, planes, delays, bags. Lots of ways to get stuck. So every morning I would meditate, sort of to get ready to get lost. Then I thought why can’t it all be my sadana (spirituele beoefening), Why am I using one method to protect me from something else, why don’t I make all of my life my method.‘ – Ram Dass
Chronologisch gevecht met de tijd
De laatste jaren realiseer ik me echter ook dat een retraite maar een ervaring op zich is, en dat het echte werk thuis te doen is. Het minste aan retraites vind ik namelijk altijd het thuiskomen erna. Ik moet altijd een paar dagen wennen aan de ‘normale’ wereld. Als ik weer geland ben op enig moment denk ik vaak, waarom kan mijn leven geen retraite zijn? Binnen de kortste keren beland ik namelijk weer in een chronologisch gevecht met de tijd. Prop ik de weken vol met leuke dingen. Terwijl ik weet en ervaren heb dat alleen het NU telt. Maar tussen weten en ervaren zit nog mijlen verschil helaas. ‘Rustig aan Dave, het leven is een retraite’, zou Bart van Melik zeggen.
‘If you think you are enlightend, go spend a week with your family.’ – Ram Dass
terwijl ik even niet oplette
vloog de tijd voorbij
alsof ik dacht
dat er een chronologische lijn zat
in het verhaal van heden en verleden
ware het niet dat
NU hetzelfde is als
44 jaar geleden
ik had niet door
dat het leven me belette
te genieten van het moment
omdat ik te druk bezig was
met het plannen
van een dynamisch avontuur
tegen beter weten in
week in, week uit vol gas
waarbij ik vergat
een kopje thee te zetten
omdat ik druk was
om met woorden duidelijk te maken
dat IK bestond
terwijl ik niet in de gaten had
dat het maar een spel was
en het totaal niet uitmaakte
wat jij of ik er van vond