De strijd is over
De veldslag voorbij
Ik loop hier op straat
En zie een bij
Het gevecht is klaar
Het oorlogsveld leeg
Ik accepteer
De ziekte die ik kreeg
Hoor m’n geflipflop in de steeg
De witte vlag is gehesen
De wedstrijd gestaakt
Heb mezelf gevonden
De keuze gemaakt
Voel de wind die nooit verzaakt
De vrede is getekend
Het duel is voorbij
Heb alles losgelaten
Begin met een schone lei
Geniet van de bij
Dit is mijn thuis
Mijn veilige haven
Voel me dankbaar
Ik wandel
Ben in overgave
Die buikpijn, die hoofdpijn, die schommelende energie… Wat is dat toch? Moet ik niet minder gaan werken? Alleen het noodzakelijke doen, of helemaal stoppen misschien? Nee, kom op Dave, het werk stapelt zich op, je moet door. Ik wil niet terug naar vorig jaar, wéér uitvallen.
Even een potje voetballen dan. Lekker man. Pijn in mijn buik… ach, dat hoort erbij. No pain, no gain! Ik heb het nodig, het geeft me energie. Ik móét en zál spelen.
Straks nog even met de meiden naar het strand. Ik had het ze beloofd… Oh ja, wat zei die orthomoleculair therapeut ook alweer? Geen kippeneieren, geen tussendoortjes, niet snoepen in de avond… Ik moet die patronen doorbreken. Meer aan mezelf werken. Naar therapie, naar de sangha, de 12 stappen doen… Alleen dan kom ik bij de kern, kan ik mezelf fixen.
Linksom of rechtsom: ik wil van deze ziekte af. Ik móét weer de oude worden.
“The word ‘should’ is a red flag. I ‘should’ work more. I ‘should’ be further along. The second I stopped living by ‘shoulds’ and started making choices based on what’s actually aligned with my values, everything changed.”
— Tiffany Moon
Kritische stem
De afgelopen weken lag ik regelmatig halve dagen doodmoe op bed. Pas tóen besefte ik hoe ik de afgelopen maanden tegen mezelf aan het vechten was. De eisen die ik mezelf opleg, zijn zó hoog. Alles lijkt een moeten. En juist die kritische stem, dat constante moeten, voedde misschien wel mijn klachten. Terwijl ik dacht dat ik goed bezig was, was ik eigenlijk vooral aan het overleven en had ik nog steeds niet geaccepteerd dat ik chronisch ziek ben. Hoewel ik de diagnose colitis ulcerosa vorig jaar al kreeg, viel het kwartje nu pas, vier weken terug, toen het écht niet meer ging en ik met eigen ogen mijn toegetakelde dikke darm zag. Ik kwam er hardleers achter dat er iets anders nodig was.
“Overgave betekent niet dat je opgeeft. Het betekent dat je stopt met proberen de stroom van het leven te beheersen.” – Pema Chodron
Overgave en acceptatie, betekent verandering
“Bijna iedereen die te maken krijgt met colitis of Crohn schiet automatisch in verzet tegen pijn of ongemak en dat is heel logisch”, zegt Steff Beerenfenger, ervaringsdeskundige van de ziekte van Crohn en oprichter van het platform IBD klachtenvrij. “Maar juist dat verzet houdt het ongemak in stand. Jarenlang heb ik zelf in die afkeer gezeten. Pas toen ik leerde om te oefenen in overgave en acceptatie, begon er echt iets te veranderen.”
“Overgave is het loslaten van weerstand tegen wat is. Daarmee begint ware innerlijke vrede.” – Eckhart Tolle
Toen ik vorig jaar besloot om te stoppen met alcohol drinken, met hulp van Ready for Change (RFC) in Rotterdam, dacht ik dat ik de angel uit mijn kritische zelf trok en vol in de overgave ging. Bij RFC werd ik er continu op gewezen het beeld dat ik van mezelf heb niet per se waar is of normaal. Ik ben toch die grappige en goede papa? De romanticus? De partyboy? De sporter? De levensgenieter? Degene die het licht uitdoet op het feest, die nog een extra sprintje trekt als de voetbalwedstrijd op slot zit of als ik geblesseerd ben?
Verslaafd? No way. Ik moest het idee dat ik het niet was, loslaten, me overgeven. Ik schreef er al over in mijn blog Weerstand. Dat lukte aardig, zo leek tijdens de behandeling. Het verzet was gebroken. mijn kritische stem was gestild, dacht ik. De witte vlag was gehesen.
Niets was minder waar. De alcohol wegnemen was slechts symptoombestrijding. De afgelopen maanden pakte ik mijn oude leventje weer op, in het steeds maar doorgaan, alles moeten van mezelf. De kritische ik was nog springlevend, van overgave was totaal geen sprake meer…
“My inner critic is like a bad personal trainer — always yelling, but I’m not sure it actually helps.”
Overlevingsstrategie
Volgens arts en schrijver Gabor Maté ontstaat de kritische innerlijke stem vaak als een overlevingsstrategie. “Kinderen die opgroeien in een onveilige of onvoorspelbare thuissfeer leren zich al vroeg aan te passen om liefde of veiligheid te krijgen. Ze gaan inschatten wat gewenst is, en ontdekken dat presteren en aanpassen zekerheid opleveren, omdat het goedkeuring geeft en conflicten voorkomt. Zo ontstaat de overtuiging dat ze niet oké zijn zoals ze zijn en ontwikkelt zich een sterk intern ‘moeten’. Als kinderen geen veiligheid ervaren, concluderen ze zelden dat hun omgeving tekortschiet. Ze denken: er is iets mis met mij..”
Doordat er thuis weinig over gevoel werd gepraat, en mijn moeder ook nog eens in een inrichting belandde, leerde ik al vroeg mijn gevoelens voor me te houden. Niet omdat ik dat bewust deed, maar niet wist hoe het anders moest. Ik wilde daarnaast niemand tot last zijn, ook onbewust. Maar daardoor groeide langzaam het gevoel dat ik pas oké was als ik me aanpaste, stil was, en dingen zelf oploste. Alsof ik mezelf steeds moest bewijzen of fixen. En dus ging ik ‘moeten’, vanuit het idee dat ik eerst iets moest verdienen, voordat ik goed genoeg was. Zo ontstond de overtuiging: ik ben niet oké zoals ik ben.
Later begon ik juist heel veel over gevoel te praten, misschien wel als tegenbeweging. Omdat ik zag wat er gebeurde als je alles binnenhoudt, zoals mijn moeder deed. Maar ook dat praten kwam niet altijd voort uit vrijheid. Zelfs het open praten over mijn gevoel werd soms een manier om mezelf te bewijzen, niet vanuit rust, maar vanuit het idee dat ik anders niet genoeg was.
“Overgave is de bereidheid om het leven volledig te ervaren, zonder het steeds te willen fixen.” – (Michael A. Singer)
Ik ben niet goed genoeg
Mijn kritische stem die maar blijft herhalen: “ik moet, ik moet, ik moet…” komt dus voort uit die diepgewortelde overtuiging dat ik niet goed genoeg ben zoals ik ben, een negatief geloof, een vorm van zelfafwijzing. “Die zelfafwijzing is daarnaast een vorm van chronische schaamte,” zegt Maté. “Niet alleen voel je je schuldig over je gedrag, maar op een dieper niveau denk je dat er iets mis is met wie je bent.” Stoppen met alcohol was voor mij een poging om die schaamte ongedaan te maken: “Als ik dit gedrag stop, dan mag ik er weer zijn.” Maar de onderliggende overtuiging – “ik ben niet goed genoeg” – bleef bestaan. En zo kwam de kritische stem terug, gewoon via een andere ingang: vaderschap, prestaties en mijn gezondheid.
“Your negative beliefs about yourself are just stories you’ve been telling yourself — time to rewrite the script.” – Unknown
Alles om niet te hoeven voelen
“Veel van je gedrag (agenda vol, doelen, therapie, discipline rond voeding, etc.) is niet per se slecht”, zei mijn therapeut vorige week. “Maar het komt niet voort uit rust of liefde voor jezelf, het komt uit angst en controlezucht. Je probeert je innerlijke onrust op te lossen met actie, met regie houden. Dat maakt het gedrag eigenlijk een coping strategie om niet te hoeven voelen: Angst, Verdriet, Machteloosheid, Rouw om wat je kwijt bent (gezondheid, vrijheid, beeld van jezelf)”
“Overgave begint daar”, zei ze. “Het betekent dat je stopt met vechten tegen die gevoelens en ze durft toe te laten, zonder ze meteen te willen fixen. Het is het loslaten van de drang naar controle en het erkennen van wat er werkelijk in je leeft. Niet vanuit zwakte, maar vanuit vertrouwen dat je mag zijn met wat er is, ook als dat ongemakkelijk is.” Makkelijker gedaan, dan gezegd…
“True healing begins when we allow ourselves to feel. Over and over again. Not to fix, but to witness.” – Jeff Foster
Naar boven
“Ik ga naar boven,” was mijn vaste zin de afgelopen weken als ik liep te worstelen met mijn colitis-klachten. In de ochtend, middag en vooral ’s avonds. Gordijnen dicht, slapen, of in de avond ‘uitzonen’ bij een aflevering van Wheel of Time. En tegen Karin zei ik weinig over hoe ik me echt voelde. Pas toen ik mijn vorige blog postte, las zij wat de afgelopen weken écht met me deden.
Dat naar boven gaan heb ik altijd gedaan eigenlijk. Als kind en vooral als puber trok ik me terug op mijn kamer, urenlang tv-kijkend, onbewust vermijdend en verdovend. Alcohol was er al vroeg en werd elke zaterdag mijn manier om te ontspannen — oftewel stiekem te verdoven. In de laatste jaren groeide het uit tot een verslaving, m’n meest directe manier om niet te voelen. Nu de alcohol weg is, gebruik ik andere middelen om te vluchten: Netflix, mensen of situaties ontlopen of juist heel veel dingen doen; alles om maar niet te hoeven voelen..
Natuurlijk hoef ik niet de hele tijd álles te voelen, af en toe afsluiten mag, is niks mis mee. Een avondje binge-watchen: prima. De kunst is om er bewust van te blijven, want terugval in oude patronen ligt op de loer. Overgave is iets waarin ik moet blijven oefenen. Al bestaat een perfecte aanpak voor herstel natuurlijk niet. Sterker nog: het idee dat die er is, voedt alleen maar mijn kritische ik, weer die controleur…
“Relax. Nothing is under control.” – Adi Da (spiritueel leraar)
Oorzaak onbekend
Het lastige aan colitis ulcerosa is dat er medisch gezien nog geen duidelijke oorzaak bekend is, en dat maakt het ook voor mij lastig om mijn persoonlijke triggers te herkennen. Waar mijn grenzen precies liggen, blijft dus een ontdekkingstocht. Of de kritische stem, de controleur, mijn klachten voedt, is ook niet zeker natuurlijk. Dat constante moeten van mezelf staat wel haaks op de aanvaarding en overgave die, wat mij betreft, juist nodig zijn om mijn lichaam rust te geven, om beter met de ziekte om te gaan in deze nieuwe realiteit. Ik hoef absoluut niet onder een dekentje te verdwijnen; er valt prima te leven met colitis. Maar ik zal er altijd rekening mee moeten houden, het blijft een voortdurende oefening en dat begint bij acceptatie en overgave.
“In overgave ligt niet zwakte, maar de kracht om aanwezig te zijn – precies zoals het is.”
Hulp van mijn dikke darm
Toen ik vier weken geleden met eigen ogen zag hoe slecht mijn dikke darm eraan toe was, leek er iets in mijn systeem te shiften. Rust en overgave waren de enige optie. Ik vroeg Karin om de kinderen een paar dagen te halen en te brengen, mijn bed werd mijn tijdelijke kuuroord, en ik belde mijn manager: ‘Ik stop even met werken.’ Ik koos voor mezelf. Ook dát is overgave. Niet vanuit controle, maar omdat ik aan alles voelde dat dit nodig was. Mijn herstel kwam op 1. Ik verzachte, opende wat meer naar Karin, ging als ik de energie had schrijven over mijn gevoel of pingelen op de gitaar, maakte smoothies voor mezelf, deed ook veel niets, soms yoga nidra, dutjes en maakte kleine wandelingetjes. Keerde naar binnen. Vond in wezen weer mezelf. Dit keer allemaal niet vanuit moeten, maar vanuit vriendelijke zelfzorg. Hoe klote de situatie ook was, het voelde ook als thuiskomen in mezelf, zonder druk of prestatie, puur vanuit aandacht en liefde.
“To be beautiful means to be yourself. You don’t need to be accepted by others. You need to accept yourself.” – Thich Nhat Hahn
Vertraging
De zon schemert in de ochtendgloren, het is warm, behaaglijk warm. Ik maak een wandeling door mijn buurtje. Mensen op elektrische fietsen flitsen langs me, schilders zijn hard aan het werk en knappen op snoeiharde muziek een huis op. Ik schuifel er voorbij, alsof ik in een slow motion video zit. Even verderop zie ik een bij in een zonnebloem haar nectar verzamelen, voel de wind tegen mijn huid, hoor het geflipflop van mijn slippers. Ik geniet van het struinen door mijn wijk, mijn uitje voor deze ochtend. Merk ineens dat ik niet langer tegen mezelf en mijn ziekte strijd. Gek genoeg voel ik me dankbaar voor deze situatie, voor deze wandeling. De witte vlag is gehesen.