Vrij zijn
Ik weet wat het is
Maar ook weer niet
Vrij bewegen
Ik ken de dans
Maar ook weer niet
Vrij praten
Ik ken de woorden
Maar ook weer niet
Vrij lopen
Ik ken de passen
Maar ook weer niet
Vrij kijken
Ik ken de blik
Maar ook weer niet
Vrij lachen
Ik ken de vrolijkheid
Maar ook weer niet
Vrij huilen
Ik ken het verdriet
Maar ook weer niet
Vrij zijn
Ik ken het gevoel
En eigenlijk totaal niet
‘Wat betekent het voor jou om vrij te zijn?’, vroeg de presentatrice op 5 mei bij een herdenkingsbijeenkomst in het Indisch herinneringscentrum. ‘Vrij zijn om te kunnen doen wat je wilt doen’, antwoordde iemand in de zaal. Ik verzonk in gedachten en dacht ineens aan Nelson Mandela, die vocht voor de vrijheid van een volk in een gevangeniscel van 2 bij 2 meter. Alsof hij vrijheid van geest ervoer in die kleine ruimte.
‘If you don’t know you’re in prison, you’re unlikely to escape.‘
Vrijheid van de geest
Persoonlijk beweeg ik mij op het levenspad om vooral die vrijheid te vinden. Vrijheid van de geest waar ik me dan ook bevind en onder welke omstandigheden dan ook: vrij zijn én depressieve buien hebben, vrij zijn én gestrest zijn, vrij zijn én colitus ulcerosa hebben, vrij zijn én overprikkeld raken door gezinsperikelen, vrij zijn én werken, vrij zijn én een alcoholverslaving hebben, vrij zijn én gevangen zitten in mijn gedachten.
De lat hoog leggen
Ja, dat is vrij zijn voor mij. Ik ben me er van bewust dat ik niet Nelson Mandela ben en de lat hoog leg, maar door meditatie heb ik (denk ik) die vrijheid die ik zoek, een beetje leren kennen, en die laat me niet meer los (wat eigenlijk ook weer een beperking van mijn vrijheid is).
‘Freedom is difficult. It tends to be disorderly. It does not have the kind of stability that other races have acquired through dominance and control. But freedom is more important. It is more significant. It is more creative. And it is more beneficial.’ — The Allies of Humanity Book 3
(Schijn)Vrijheid
Maar misschien heb ik ook door alcohol een (schijn)vrijheid leren kennen en gezocht. Deepak Chopra schrijft in zijn boek ‘Vrij van verslaving’ dat verslaafden misleide zoekers zijn. ‘De verslaafde is iemand die zoekt naar genot of zelfs een transcendente ervaring. De verslaafde zoekt alleen op de verkeerde plek.’
Hij vervolgt: ‘Een verslaafde hoopt iets fantastisch te ervaren, zeker in het begin. Voor deze impuls hoef je je niet te schamen. Die impuls vormt een grondslag voor hoop en verandering.’
‘Every time you are tempted to react in the same old way, ask if you want to be a prisoner of the past or a pioneer of the future.‘
Gevangen in gedachten
Ik herken die zoektocht, maar mis even wat hoop nu. Want momenteel voel ik me meer gevangen dan ooit. Ik heb sindskort de diagnose colitus ulcerosa (chronische darmontsteking) en durf inmiddels toe te geven dat ik een alcoholverslaving heb. Het geeft vooral een hoop stof tot piekeren, wat voelt als een gedachtengevangenis.
Ongeduld
‘Denken over alcohol was een gevangenis’, hoorde ik ervaringsverslaafde Ellen ten Hove zeggen. ‘Als we op weg naar een café een bekende tegenkwamen dacht ik, schiet nou op met praten, ik wil een wijntje… Dat ongeduld. Er moest gedronken worden.’ ‘En ik hield anderen altijd in de gaten hoe snel ze dronken. Zo irritant als ze langzaam dronken’, zei ze ook.’ Ik herken het allemaal zo. Het is een mindfuck.
‘The primary cause of unhappiness is never the situation but your thoughts about it.‘
Obsessief denken
Mijn mind denkt momenteel obsessief heel veel aan mijn buik, hoofd en verslaving. Wat kan ik eten of drinken? Wanneer zal ik ongezien bier halen? Vandaag niet drinken toch? Om maar niet te spreken over het denken over de invloed die de huidige situatie heeft op m’n gezin, relatie, werk, mezelf, vrienden en familie. Het maakt me behoorlijk down.
Mindfulness is niet voldoende
Ik weet dat het allemaal gedachten zijn en dat Mindfulness me kan helpen hierin. Want het zijn tenslotte “maar” gedachten. Sessie 2 van de mindfulness training heet dan ook: gedachten zijn geen feiten. Ik probeer dat toe te passen, tijdens meditaties of als ik weer eens weg(doem)droom over darmtyfus of deliriums. Ik gebruik dan mijn adem als anker. Maar ik besef inmiddels dat mijn adem of mindfulness niet voldoende is. Wat dus ook een van de eerste dingen is die ik in een mindfulness training zeg; mindfulness is geen psychotherapie, als je psychische problemen hebt, dan heb je ander hulp nodig. Daarom heb ik ook al een tijdje psychische hulp en werk ik ook aan de verslaving, Practise what you preach, right?!
‘Change is not peaceful. Do not expect peace here, but faith, courage and determination. You must win your freedom.’ – Marshall Vian Summers
De kracht van het nu
In 2010 bezocht ik de cel van Nelson Mandela. Ik las daar het gedicht ‘Loslaten’ van Mandela. Ik kreeg kippenvel over mijn hele lijf. Het was ook die reis dat ik ‘De kracht van het nu’ aangereikt kreeg van een medereizigster. Het nu, spiritualiteit, mindfulness bracht me jaren daarna een vrijheid die ik nog nooit had gevoeld.
Het lijkt allemaal een eeuwigheid geleden. Want hoewel ik weet hoe dichtbij vrijheid is, kan ik het nu in deze crisis even niet voelen. Ik houd me maar vast aan de woorden van een goede vriend: ‘Never waste a good crisis!’