Doei, ik kap ermee
Sluit me helemaal af
Aan de eettafel
Zegt mijn hele systeem
Ineens: Nee!
Ik trek de stekker eruit
De lichten doven
Dansvloer leeg
Schoorvoetend ga ik op weg naar
Geen geluid
Ik parkeer de bus
Op de 16 van mijn zelfliefde
Niemand die
Er doorheen komt
Zelfs geen goedbedoelde kus
Doei, ik sluit de luiken
Tegen willens en wetens
In de Walnotendreef
Onder mijn kussen
Wegduiken
Ik ben stil
Negeer alles om me heen
Vol zelfmedelijden
Sluit ik mezelf op
Zonder dat ik het wil
Ik vertrek uit onmacht en verveling
Op tijdreis
Naar mijn vroeger
Dát besef
Is een stapje naar heling
‘Vraag het lekker aan haar joh! Fuck, ik ben geen boodschapper!‘, snauw ik tegen Karin. We zitten aan tafel voor het avondeten. Ze verstond niet wat Namé zei, ik wel, maar ik weiger te zeggen wat ze zei. Eigenlijk niks aan de hand, zou je zeggen, maar ik ga op slot, spuug verbaal en energetisch vuur, de sfeer slaat om. Alsof zich een onzichtbare negatieve mist over de tafel verspreidt. De meiden zijn doodstil, ik ben stil, Karin is stil. Ik voel van mijn borst tot mijn buik een denkbeeldige knoop, een broeierig gevoel door mijn hele lijf en eromheen. Ik sluit me compleet af. Watskebeurt?!
‘The paradox of trauma is that it has both the power to destroy and the power to transform and resurrect.’- Peter A. Levine
Monotoom gegrom
Ik las onlangs een anekdote van psycholoog Gabor Maté in zijn boek ‘De mythe van normaal’. Hij landt met het vliegtuig thuis in Vancouver en ontvangt een sms van zijn vrouw, ‘sorry ik ben nog niet van huis vertrokken. moet ik je nog ophalen?’ Hij verstijft van vertwijfeling. ‘Laat maar zitten’, dicteert hij kortaf. Verbitterd loopt hij door de douane en neemt een taxi naar huis. ‘Als ik haar zie, grom ik hallo’, beschrijft hij. ‘ De daaropvolgende 24 uur maakt hij nauwelijks oogcontact met haar. Als ze iets tegen hem zegt, komt er niet veel meer uit dan kort, monotoon gegrom.
De greep van het verleden
‘Wat gebeurt hier precies met mij?’, vraagt Maté zichzelf in zijn boek af. Om te vervolgen: ‘ Is dit de volwassen reactie van een man die al over de 70 is? Oppervlakkig misschien wel. Maar op dit soort momenten is er maar weinig van de volwassen Gabor te zien. Het grootste deel van mij is in de greep van het verleden. Toen ik net geboren was. Mijn moeder gaf me mee met mijn tante in de oorlog, omdat het veiliger was. Er ontstond (onbewuste) boosheid naar Hitler of eigenlijk mijn moeder. Dit soort fysieke-emotionele tijdsvervorming zorgt ervoor dat ik niet in het huidige moment aanwezig kan zijn, het is een gevolg van trauma.’
‘Een traumatische gebeurtenis kun je niet terugdraaien of wegtoveren, maar het helen van wonden is altijd mogelijk zolang er bewustzijn is. Als je je bewust bent van de impact van trauma op je gevoelens en gedachten kun je makkelijker verantwoordelijkheid nemen om je trauma te helen.’ – Gabor Maté
Aan tafel
‘Werd er bij ons thuis over gevoel gepraat (aan tafel)?’, vroeg ik laatst aan mijn zus. ‘Nee’ zei ze, ‘het ging over oppervlakkige dingen (als er überhaupt gepraat werd).’ Ze zei er ook nog bij dat er een wereld voor haar open ging toen ze aan tafel zat bij haar schoonouders bij haar eerste echte vriendje, qua openheid en delen. ‘ Dat was bij ons heel anders.’
Ik herken zoveel in wat Gabor Maté beschrijft over een figuurlijke tijdreis naar een innerlijk kind. Ik verander ook regelmatig in een kleine Davey, bijvoorbeeld op zo’n moment aan de eettafel. Een opmerking, een blik of een geluid kan me totaal van mijn a propos brengen en me terug brengen naar de ongemakkelijke sfeer aan de eettafel van vroeger. Hoe gek ook, misschien zelfs een traumatische sfeer.
‘Je hebt een trauma als een gebeurtenis zoveel indruk op je heeft gemaakt, dat je het moeilijk een plek kunt geven.’
Praten over gevoel
‘Er zijn veel verschillende mogelijkheden om trauma te helen’, zegt Gabor Maté. ‘Wat mij al jaren helpt, is meditatie. Daarbij leer je steeds meer om van een afstand naar je geest te kijken die alles het liefst negatief interpreteert. Ook ons lichaam zit vol wijsheid, we moeten er alleen naar leren luisteren. Yoga kan het contact met onszelf herstellen. Dat geldt ook voor behandelingen als EMDR of lichaamsgerichte therapie. Belangrijk is dat je weer durft te voelen. Dat je jouw pijn niet meer onderdrukt of verdooft. Door te voelen ontdek je jezelf en waar je behoefte aan hebt.’
‘Mindfulness skills will also help you to relate differently to distressing trauma symptoms – symptoms that you have gotten into the habit of avoiding. You will learn to spend more of your time in the present, which is the only “time zone” in which you heal from trauma.’ – Louanne Davis
Mindfulness en trauma
Een van de misverstanden over mindfulness is dat mensen denken dat het een soort psychotherapie is. ‘Het beoefenen van meditatie is niet zonder risico’, staat op de website van het RadboudUMC Centrum voor Mindfulness. ‘Bij mensen die traumatische ervaringen hebben, is voorzichtigheid geboden bij het doen mindfulness oefeningen. Tijdens meditatie kunnen deze ervaringen je overspoelen, vooral wanneer je niet weet hoe hiermee om te gaan.’
Ik kan me herinneren dat een man in mijn training na een bodyscan vertelde dat hij alleen maar beelden zag van de gewonde mensen en autowrakken die hij op moest ruimen voor zijn werk. Hij trok wit weg. In overleg met zijn therapeut besloten we dat mindfulness op dat moment niet de juiste tool voor hem was. Maar wanneer kan mindfulness je wel helpen bij een traumatische ervaring? Daar is geen eenduidig antwoord voor, denk ik. Persoonlijk merk ik dat het me ontzettend mooi ondersteunt bij het verwerken van mijn verleden, na én met psychotherapie. Maar ook tijdens de truffelreis die ik laatst deed, die zo helend was, hielp het me ook om mindful te zijn, mijn lijf te voelen en mijn gedachten los te laten.
‘Plantmedicine put me in touch with a deep love that I both wanted and had been running away from all my life. I saw how deeply beneath the usual conscious mind the plant could help you penetrate into yourself.’ – Gabor Maté
Sfeer
‘Wanneer ben je een keer klaar met zoeken Dave?’, vroeg een vriend laatst aan me. ‘Ik denk nooit’, vertelde ik hem resoluut en refereerde aan de anekdote van de 71-jarige Maté. En ik zei hem ook dat het geen zoektocht is voor mij maar een levensmissie om te ont-wikkelen, te helen of te ontdekken. ‘Ik wil de muur afbreken die ik als kind opbouwde en nog véél meer ontdekken.’ Want als ik zo blokkeer aan tafel, dan zie ik mezelf gewoon door de tijd reizen naar vroeger. Niet naar het overlijden van mijn moeder of dat ze in een inrichting zat. Maar naar een klein jochie dat aan tafel zit met zijn ouders en zich beschermt voor de sfeer die er heerst tussen hen en hun rugzakjes. Geen gekke dingen op zich, gewoon trauma.