Spiritual bypass
ik omzeil een brok
op de weg
een innerlijke meteoriet
met afbeeldingen van
verdriet
het is een brok
in mijn keel
die ik soms liever niet voel
want hij verstikt
de hele
boel
soms pak ik gereedschap
om de steen
te slopen
vraag ik een vriend
om er samen
dicht langs te lopen
een andere keer
ga ik er voor
zitten ijsberen
met de hoop dat
ik het onding
weg kan mediteren
terwijl ik ook weet
dat de enige manier
is om te accepteren
dat de meteoriet
er is om van
te leren
Ik lig als een soort menselijke knoop op de grond, voel mijn spieren aanspannen van mijn nek tot kleine teen. Op de achtergrond klinkt een klassiek muziekstuk met vogelzang. Opeens word ik overmand door emoties. Ik voel me eenzaam, zie beelden van mijn moeder. Een paar tranen rollen over mijn wang. Opeens, in een yoga-les, opeens is ze daar weer: mama.
‘Healing trauma involves tears. The tears release our pain. The tears are part of our recovery. My friend, please let your tears flow.’ ― Dana Arcuri, Soul Cry: Releasing & Healing the Wounds of Trauma
Trauma Boeddha
´De Boeddha had een trauma’, hoorde ik de Canadees-Hongaarse arts Gabor Maté zeggen in een podcast. Siddharta verloor zijn moeder toen hij één was, maar daar hoor je niet veel over in het Boeddhisme. Maté houdt zich veel bezig met trauma bij kinderen en de gevolgen daarvan. Hij stelt dat de oorzaak van verslaving bijvoorbeeld ook in trauma zit. Noem het een midlifecrisis, noem het soul-searching. Links om rechts om, de laatste tijd loop ik met veel levensvragen rond, onder andere over trauma. Hoe beïnvloeden mijn trauma’s mijn leven vandaag de dag, vraag ik me af, en wat en hoe kan ik ze nog meer helen? Kunnen de lessen van de (getraumatiseerde) Boeddha me helpen of heb ik iets anders nodig?
‘Healing is like an onion. As you process through one layer of trauma to release the pain and heal, a new layer will surface. One layer after another layer will bring up new issues to focus on. Pace yourself. Only focus on one layer at a time.’
― Dana Arcuri, Soul Cry: Releasing & Healing the Wounds of Trauma
Traumatische gebeurtenis
Als ik terugkijk naar mijn jeugd, dan is het overlijden van mijn moeder de belangrijkste en meest traumatische gebeurtenis geweest. Maar voordat mijn moeder overleed gebeurde er ook al het een en ander in mijn leven. Ik zie naast de dood van mijn moeder vier grote gebeurtenissen. Op eenjarige leeftijd belandde ik met een dodelijke bacterie in het ziekenhuis. Dagenlang lag ik daar alleen, te vechten voor mijn leven. Toen ik acht was, scheidden mijn ouders, mijn vader ging ergens anders wonen. In diezelfde periode ongeveer liet een veel oudere buurjongen zijn geslachtsdeel aan me zien in de bosjes, wat er daarna gebeurde, weet ik niet meer. Niet lang daarna werd mijn moeder opgenomen in een psychiatrische inrichting.
‘Children exposed to physical violence, sexual abuse, neglect or other mistreatment or trauma learn to dissociate. They tune out this painful reality and then can tune into other nonsensory realities where they feel safe…allow(ing) absorption into alternate, nonordinary realities.’ – Barbara Harris
Trauma is de poort naar spiritualiteit
‘Door trauma ontstaat een diepgaande vorm van ‘overlevingsenergie’, zegt Peter Levine, medicus en psycholoog. ‘Dezelfde energieën kunnen ook leiden tot gevoelens van verhoogde focus, extase en gelukzaligheid. Het lijkt erop dat de hersenstructuren die centraal staan bij het oplossen van trauma’s ook cruciaal zijn in verschillende mystieke en spirituele toestanden.’ De (traumatische) gebeurtenissen in mijn jeugd hebben ervoor gezorgd dat ik op het spirituele pad belande. Een therapeut adviseerde me vijftien jaar geleden Thai Chi te gaan doen. Ik volgde een beginners cursus, en hoewel het kwartje daar niet helemaal viel, werd er wel een spiritueel vlammetje aangewakkerd. In de periode erna ontdekte ik meditatie.
‘Trauma is not what happens to you, it’s what happens inside you as a result of what happened to you.’ – Gabor Maté
– Gabor Maté
Suf mediteren
De afgelopen vijftien jaar heb ik me suf gemediteerd. Veel periodes dagelijks, en twee a drie keer per jaar op retraite. Van zen-meditatie tot vipassana, van de traditie van Thich Nhat Hahn tot energetisch werk. Vooral op retraites heb ik ervaringen gehad, die een gelukzaligheid aanraken, compleet overstijgend aan het plezier of het fijne van wat ik ooit kende. Maar wat heb ik daar aan, vraag ik me de laatste tijd af? Super fijn natuurlijk die tijdelijke extase, maar het is als een toffe vakantie, als het voorbij is, begint de rompslomp van het dagelijkse leven weer. Wat ik wil is dat de ervaringen beklijven, en daarvoor is meer nodig dan meditatie. Want ook al heeft al het innerlijke werk er voor gezorgd dat ik met een bepaalde dankbaarheid kan kijken naar mijn verleden, toch knaagt er iets, want van mijn patronen kom ik maar moeilijk af..
‘Mystical experiences that are not experienced in the body just don’t ‘stick’; they are not grounded. My own experience confirms this. I was not able to embody the mystical realizations of my twenties. I was too terrified of the trauma-sensation landmines to be able to stay present with my body. It is only recently, after twenty years of hard work—trauma healing work–that I am beginning to bring some of these realizations into my habitual behaviors. Through steady meditative and somatic practices, these mystical insights are gradually being integrated into my daily life, and incarnated into the cells and tissues of this body.’ – Peter Levine.
Patronen
‘Ik heb het gevoel dat als ik meer meditatie in mijn leven integreer, dat ik mezelf zo ontwikkel, dat mijn patronen vanzelf wel transformeren’, zei ik een tijd terug tegen een vriendin. De patronen waar ik het over heb, zijn: hoe ik mezelf kan afstompen door alcohol, hoe nonchalant ik met geld om kan gaan of hoe ik met periodes simpele dingen zoals een telefoontje plegen of de post openen vermijd. Maar ook een patroon van sombere buien, en me afsluiten voor alles en iedereen, en niet echt de verbinding aan durven gaan met Karin. Ik kom langzaam meer en meer tot het besef dat meditatie dit niet voor me gaat oplossen.
‘Spiritual bypassing is een van de grootste valkuilen op het spirituele pad. Je gebruikt je spiritualiteit dan om te vluchten voor je problemen, in plaats van eraan te werken. Je ziet spiritualiteit als oplossing van al je problemen. Verlichting lijkt soms een soort diploma waarna je geen problemen meer hebt en de hele dag schaterlachend door het leven gaat. Spirituele mensen kijken daarom ook wel eens neer op therapie, omdat je dan teveel bezig zou zijn met je ego. Want als je de hele dag gelukzalig kunt mediteren heb je dat niet nodig, toch? Maar dat is een illusie. Ontwaakte mensen hebben gewoon huis- tuin en keuken problemen en ze kunnen stress ervaren zoals iedereen. Ze gaan er alleen gezond mee om en kunnen het makkelijker loslaten. Bovendien is er bijvoorbeeld bij het verwerken van trauma vaak meer nodig dan alleen een spirituele practice.’ – Spiritual bypassing: wat is het en hoe herken je deze valkuil? – Holistik
Het ego en het spirituele pad
‘Je hebt eigenlijk twee levenspaden. Het pad van het ego (je persoonlijkheid) en het spirituele pad. Die staan los van elkaar maar ook weer niet’, hoorde ik Gabor Maté in een podcast zeggen. ‘Als je een mooie spirituele ervaring hebt gehad, maar vervolgens 2 jaar later nog steeds om de haverklap uit je slof schiet, dan weet je dat er nog werk aan de winkel is.’ Ik heb de laatste 10 jaar erg mijn spirituele kant ontwikkeld. Maar mijn ego heb ik misschien wat links laten liggen, waardoor ik in oude patronen blijf vervallen. Door de tekortkomingen in mijn jeugd merk ik dat ik een leegte aan het opvullen ben met alcohol, chocolade en chips. Met te veel activiteiten willen doen of leuke dingen plannen. Daarnaast ben ik super kritisch op mezelf en moet ik mijn best doen om mezelf altijd leuk te vinden. Ik heb daarin wel stappen gemaakt, maar behoorlijk vaak komt nog die innerlijke criticus om de hoek kijken. Doe ik het allemaal wel goed? Ik kan me ook heel erg niet gezien voelen of me er zelfs niet bij horen voelen in een groep.
‘The essence of trauma is disconnection from ourselves. Trauma is not terrible things that happen from the other side—those are traumatic. But the trauma is that very separation from the body and emotions.’ – Gabor Maté
Traumahelend werk
‘Wat is mindfulness niet’, vraag ik altijd in sessie 1 van de mindfulness training. ‘Mindfulness is geen psychotherapie’, zeg ik dan. Mindfulness kan een mooie aanvulling zijn op therapie, door meer in je lijf te komen onder andere, maar het heelt geen trauma. Een valkuil waar ik zelf ook dus nog steeds in val. Maar wat helpt dan wel? Wat heb ik nu nodig? Om de valkuil te omzeilen ben ik bezig met een boek over mijn leven van 1978 tot 1990, van mijn geboorte tot het moment dat mijn moeder dood ging. Once and for all wil ik weten én op papier hebben hoe het is gegaan vroeger. Daarnaast ben ik met een coach in losse sessies de verschillende (traumatische) gebeurtenissen van vroeger aan het bespreken. Ik ben daarnaast nieuwsgierig naar plantmedicijnreizen en familieopstellingen. Ik voel erg dat er nog veel overwerkte of onzichtbare pijn zit. Als ik bijvoorbeeld een foto van mijn moeder zie, voel ik nog altijd een bepaald ongemak. Maar ik weet dat juist dat ongemak een poort is naar heling of acceptatie.
‘Much of what we call personality is not a fixed set of traits, only coping mechanisms a person acquired in childhood.’ – Gabor Maté, When the Body Says No
Acceptatie
Als ik uit de menselijke knoop kom, verzoekt de yoga-juf ons om op de rug te gaan liggen. Ik ‘ontknoop’ mijn lijf, en druk mijn rug en onderlichaam in de mat. Mijn lijf ontspant, alsof ik een te strakke veter los haal. ‘Accepteer wie je nu bent en wat er is’, zegt de lerares. Een innerlijk stemmetje zegt, ‘houd je bek’, een ander gedeelte in mij kan erin meegaan. Ik herhaal de woorden zachtjes voor mezelf: ik accepteer”.
‘For after all, the best thing one can do when it is raining is let it rain.’― Henry Wadsworth