‘Onze geest is antiek’, hoorde ik een wijze monnik zeggen tijdens een lezing met Pasen. De geest is van oudsher geprogrammeerd om dreigend gevaar te herkennen en signalen te geven aan het lichaam, zodat we snel kunnen reageren. Wat eeuwenlang goed van pas kwam bij het jagen of wegrennen voor tijgers, verklaarde hij nader.
Kwaliteit
Maar die kwaliteit van ons oerinstinct is vandaag de dag vaak overbodig. Zeker in luilekker Nederland. Behalve als je een keer over een zebrapad loopt en een auto je bijna schept. Je instinct laat je dan (hopelijk) wegspringen, zo legde de monnik verder uit.
Tijger
Handig, zou je zeggen. Jammer is alleen dat het ervoor zorgt dat onze geest en ons lichaam ook op andere vlakken de neiging hebben om ‘antiek’ te reageren. Een ruzie in je relatie kan voor je brein een signaal zijn van levensbedreigend gevaar. Alsof er een tijger voor je neus staat. Het brein zet zich schrap en verzint manieren om terug te vechten of te vluchten. Je bloeddruk stijgt, je hart klopt sneller, en ook je brein creëert gedachten om uit de situatie te komen.
Negativisme
Onze antieke geest verklaart ook deels de menselijke neiging tot negativisme, volgens de monnik. We zijn geprogrammeerd om onszelf te beschermen voor gevaar in welke vorm dan ook. Je ziet een slang in een donkere kamer, schrikt en bent volledig alert. Je doet het licht aan en de slang blijkt een touw te zijn. We gaan van het negatieve uit, uit bescherming. Daarnaast voeden we ons negativisme zonder dat de meesten van ons het vaak doorhebben. Denk aan rampscenario’s die je bedenkt voordat je op reis gaat of terugkerende gedachten over een gemaakte blunder. En waarom willen we drie keer per dag in het nieuws zien hoe mensen elkaar vermoorden? Zo leert de geest het dus nooit.
Antieke geest,
ik hoef niet meer bang te zijn om van de wereld te vallen
als ik vaar over de oceaan,
of me af te vragen waarom de zon vergaat
in navolging van de maan.
Ik hoef niet meer te wanhopen voor regen
opdat mijn oogst vergaat,
of te rillen voor onweer
uit angst dat Zeus me straft.
Ik hoef niet meer te vluchten voor tijgers,
en mijn vee te beschermen,
of dagenlang te jagen op een prooi,
noch te zoeken naar eetbaar gewas.
Ik hoef niet meer te vrezen voor de kou,
evenmin voor de verzengende hitte
uit schrik dat mijn huid verbrandt
of mijn ziel bevriest.
Ik hoef geen muur meer te bouwen om mijn huis
uit bescherming tegen bloeddorstige barbaren,
of advies te vragen bij een ziener
voor duister gevaar.
Antieke geest,
alsjeblieft,
bedaar.